W swojej praktyce zawodowej, kilkukrotnie spotkałem się z sytuacją gdzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przelała środki pomocowe już po śmierci rolnika – posiadacza rachunku a następnie żądała zwrotu tych środków bezpośrednio od Banku. Czy takie działanie ARiMR było prawidłowe? Czy Bank powinien zwrócić te środki Agencji? Zapraszam do lektury niniejszego wpisu, w którym udzielam odpowiedzi na zadane wyżej pytania.

W obowiązującym stanie prawnym nie istnieje żaden przepis prawa, który zobowiązuje Bank do zwrotu kwot nienależnie pobranych płatności na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Zgodnie z art. 55 ust. 1 Prawa bankowego, w przypadku śmierci posiadacza rachunku bankowego, bank zobowiązany jest wypłacić z tego rachunku jedynie kwotę będącą kosztami pogrzebu na rzecz osoby, które te koszty poniosła oraz kwotę równą wpłatom na ten rachunek dokonanym przez organ rentowy albo uposażenie w stanie spoczynku (np. sądom lub prokuraturom), które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku.

Również przepis art. 29 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2137) nie stanowi podstawy prawnej do żądania zwrotu kwoty nienależnie przelanych płatności już po śmierci posiadacza rachunku. Przepis ten nie jest w ogóle adresowany do Banku, gdyż Bank nie pobrał tych środków ani nie jest ich posiadaczem. Art. 29 ww. ustawy nie zawiera żadnych nakazów czy zakazów w stosunku do Banku który prowadzi rachunek bankowy, na którym zdeponowane są środki nienależne wypłacone.

Bank jedynie prowadzi rachunek bankowy, nie będąc posiadaczem tych środków ani osobą uprawnioną do pobrania środków z rachunku zmarłego klienta bez dyspozycji jego spadkobierców.

            Należy wskazać, że podobne stanowisko prezentowane jest w orzecznictwie sądów administracyjnych. W wyroku z dnia 8 czerwca 2017 r., sygn. akt II GSK 3184/15, Naczelny Sąd Administracyjny jednoznacznie stwierdził, że w „sytuacji, gdy na rachunek oszczędnościowy lub oszczędnościowo-rozliczeniowy wnioskującego o pomoc rolnika dokonany został przez ARiMR przelew środków pomocowych, bank prowadzący ten rachunek nie może być z tego tylko tytułu uznany za wskazany w art. 29 ust. 1a ustawy o ARiMR podmiot, który pobrał te środki nienależnie lub nadmiernie i od którego można dochodzić, na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy o ARiMR w powiązaniu z art. 80 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009, zwrotu wypłaconych nienależnie płatności.” (por. także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dn. 27.08.2015 r. w sprawie I SA/Ke 305/15, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dn. 15.08.2015 r. w sprawie III SA/Łd 525/15) ARiMR powinna w drodze decyzji administracyjnej  żądać zwrotu środków pieniężnych stanowiących nienależnie uzyskane świadczenie pieniężne bezpośrednio od spadkobierców zmarłego posiadacza rachunku. Tylko spadkobiercy są wyłącznie odpowiedzialni i tylko im przysługuje prawo do pobrania środków pieniężnych z rachunku prowadzonego przez Bank.

Podsumowując, Bank nie jest zobowiązany do zwrotu na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kwot nienależnie  przelanych przez Agencję na rachunek bankowy osoby zmarłej.