Wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej jest jedną z czynności, które stosownie do art. 123 § 1 pkt 1 k.c. powodują skutek przerwania biegu przedawnienia. Wywołanie tego skutku zwykle nie budzi wątpliwości w razie złożenia owego wniosku po raz pierwszy w odniesieniu do danego roszczenia. Zastrzeżenia pojawiały się natomiast w przypadku zainicjowania drugiego lub następnych postępowań pojednawczych dotyczących tego samego roszczenia. Zarówno w orzecznictwie, jak i w nauce prawa podnoszone były bowiem uwagi, że przyznanie każdej takiej czynności procesowej wierzyciela mocy przerwania biegu przedawnienia prowadziłoby do stworzenia uprawnionemu możliwości w zasadzie dowolnego przedłużania zaskarżalności roszczenia, dzięki wielokrotnemu wywoływaniu skutku przerwy biegu przedawnienia.
W judykaturze ukształtowało się w tej kwestii kilka stanowisk. Zgodnie z jednym z nich, bieg przedawnienia zostaje przerwany każdym, w tym drugim i kolejnym wystąpieniem o zawezwanie do próby ugodowej, bez względu na to, czy rzeczywistą intencją wierzyciela inicjującego postępowanie przez sądem było dążenie do dochodzenia roszczenia, czy jedynie wywołanie skutku, o którym mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Wyrażono również pogląd, że wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej podlega ocenie przez pryzmat kryteriów wskazanych w art. 5 k.c., a w konsekwencji może być uznane za nadużycie prawa podmiotowego i z tej przyczyny nie wywołać przerwania biegu przedawnienia roszczenia. Wskazywano także, że kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej przerywają bieg przedawnienia roszczenia tylko wówczas, gdy stanowią czynność, o której mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., czyli czynność podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia, a nie jedynie w celu odsunięcia w czasie momentu upływu terminu przedawnienia.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2021 r. sygn. akt II CSKP 104/21 uznał, że każde zawezwanie do próby ugodowej powoduje przerwanie biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.)
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że prawidłowa wykładnia przywołanego wyżej przepisu prowadzi do wniosku, że kwalifikacja określonej czynności jako „przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia” ma charakter generalny i odnosi się do „każdej czynności przed sądem” należących do tej samej kategorii. Sąd Najwyższy wskazał, iż skoro zainicjowanie postępowania pojednawczego jest zaliczane do katalogu czynności określonych w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., to bez znaczenia pozostaje kwestia rzeczywistych intencji wierzyciela, który doprowadził do wszczęcia tego postępowania. Nie ma zatem prawnej możliwości jednostkowego badania zamierzeń podmiotu, który podjął przed sądem określoną czynność. Jego działania nie podlegają więc ono indywidualnej kontroli zmierzającej do ustalenia, czy w danym przypadku celem powoda jest dochodzenie roszczenia, czy realizacja innych celów.
Z perspektywy podstaw stosowania art. 123 § 1 k.c. cele towarzyszące wierzycielowi nie podlegają więc badaniu, jako pozbawione doniosłości prawnej. Skutek przerwania biegu przedawnienia, przewidziany w art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c., następuje bowiem z mocy prawa (ex lege), w następstwie dokonania określonej czynności procesowej. Istotne pozostaje natomiast jedynie to, czy wniosek o zawezwanie do próby ugodowej został wniesiony skutecznie w tym sensie, że nie nastąpił zwrot wniosku, jego odrzucenie lub umorzenie postępowania pojednawczego. Nie istnieją także normatywne podstawy do przyjmowania, że weryfikacji celu poddawane jest konkretnie drugie lub kolejne wystąpienie o zawezwanie do próby ugodowej. Ponadto, skoro w razie wystąpienia z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej do przerwy biegu przedawnienia dochodzi z mocy samego prawa, a nie w wykonaniu prawa podmiotowego, to dokonanie omawianej czynności procesowej nie podlega ocenie pod kątem nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.)
