W wyroku z dnia 18 listopada 2021 r. C-212/20Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, kontynuując korzystną dla konsumentów wykładnię niedozwolonych postanowień umownych w kredytach frankowych rozważył dwa zagadnienia prawne, a mianowicie kwestię sposobu sformułowania klauzul indeksacyjnych w umowach frankowych oraz możliwości stosowania art. 65 KC w stosunku do klauzul abuzywnych.
W niniejszym wyroku Trybunał uznał, że bank powinien sformułować klauzulę indeksacyjną w umowach kredytu frankowego w taki sposób, aby umożliwić kredytobiorcy samodzielne ustalenie kursu wymiany stosowanego przez przedsiębiorcę w każdej chwili trwania umowy. Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna więc na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu.
W ocenie Trybunału istotne jest nie tylko poinformowanie konsumenta przez bank o istnieniu wahań kursów wymiany ogólnie obserwowanych na rynku walutowym, ale także możliwość oszacowania przez konsumenta konsekwencji ekonomicznych, jakie ma dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony, a w rezultacie także całkowity koszt zaciągniętego przez siebie kredytu.
Trybunał przyznał, że w przypadku umowy kredytu indeksowanego do CHF na okres 40 lat kredytodawca nie może przewidzieć dokładnie zmiany obciążenia finansowego, jakie może pociągnąć za sobą mechanizm indeksacji przewidziany w umowie. Jednakże okoliczność, że kurs wymiany zmienia się w długim okresie, zdaniem TSUE, nie może uzasadniać braku wskazania w postanowieniach umowy oraz w ramach informacji dostarczonych przez przedsiębiorcę w trakcie negocjacji umowy kryteriów stosowanych przez bank w celu ustalenia kursu wymiany mającego zastosowanie do obliczania rat spłaty. Trybunał bardzo wyraźnie podkreślił w niniejszym wyroku, że konsument ma mieć możliwość określenia w każdej chwili tego kursu wymiany.
W ocenie TSUE klauzula indeksacyjna, która nie pozwala konsumentowi na samodzielne określenie w każdej chwili kursu wymiany stosowanego przez przedsiębiorcę, ma nieuczciwy charakter. Trybunał uznał, że gdyby sąd w świetle całości okoliczności sprawy, miał stwierdzić nieuczciwy charakter rozpatrywanej klauzuli indeksacyjnej to, zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, powinien odstąpić od jej stosowania.
TSUE podkreślił przy tym, że w przypadku stwierdzenia przez sąd krajowy nieważności nieuczciwego warunku umowy, zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w taki sposób, iż niezgodny z tym artykułem jest przepis prawa krajowego dający sądowi krajowemu możliwość uzupełnienia tej umowy poprzez zmianę treści owego warunku (wyrok Bank BPH, pkt 67). Polski sąd nie może zatem w tym zakresie stosować art. 65 KC i dokonywać wykładni odpowiadającej wspólnej woli stron umowy, aby zapobiec stwierdzeniu abuzywności takiej klauzuli. Na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem dokonał wykładni tego warunku w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron stoją bowiem art. 5 i 6 dyrektywy 93/13/EWG. W ocenie TSUE gdyby bowiem sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, to takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniałoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez sam brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów.
