Wypowiedzenie umowy kredytowej stanowi bardzo dotkliwe dla kredytobiorcy uprawnienie kształtujące banku prowadzące do zakończenia stosunku kredytowego przed pierwotnie ustalonym okresem spłaty kredytu. Jedną z jego przesłanek jest brak terminowej spłaty zobowiązania. Zgodnie z art. 75c ust. 1 – 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. W wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Na wniosek kredytobiorcy Bank powinien umożliwić mu restrukturyzację zadłużenia, poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę.
Wypowiedzenie umowy przez bank wymaga więc podjęcia konkretnych czynności, zgodnie z procedurą określoną w ustawie. W pierwszej kolejności Bank powinien doręczyć kredytobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 pod rygorem wypowiedzenia umowy, następnie odczekać do upływu dodatkowego terminu (nie krótszego niż 14 dni roboczych) na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu. Dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy kredytowej. Nie powinno budzić przy tym wątpliwości, że zarówno wezwanie do zapłaty, jak i oświadczenie o wypowiedzeniu umowy powinny zostać skierowane do kredytobiorcy w taki sposób, że po ich wystosowaniu mógł się on z nimi zapoznać. Wymóg ten wynika bowiem z treści art. 61 § 1 KC. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 sierpnia 2019 r. sygn. akt. I ACa 160/19).
Warto również zauważyć, że przepis art. 75c Prawa bankowego ma charakter semidyspozytywny, co oznacza, że może być zmieniony w umowie kredytu albo osobnym porozumieniu jedynie na korzyść kredytobiorcy (np. przez wydłużenie terminu na złożenie wniosku w sprawie restrukturyzacji kredytu).
W przypadku, gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy (z uwagi na opóźnienia w spłacie) jest nieważna w świetle art. 58 § 1 KC w zw. z art. 75c Prawa bankowego. W szczególności nie prowadzi ona do wymagalności wierzytelności banku o spłatę tej części kredytu, co do której kredytobiorca nie pozostawał w opóźnieniu. Tym samym zawarta przez strony umowa nadal obowiązuje. Powyższe rozważania potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24.09.2015 r. sygn. akt V CSK 698/14, w którym wyraził pogląd, zgodnie z którym wypowiedzenie umowy o kredyt będące uprawnieniem kształtującym banku prowadzącym do zakończenia nawiązanego stosunku prawnego bez dochowania wymaganych warunków może prowadzić do uznania tej czynności za bezskuteczną. Dokonanie takiego wymówienia nie może być bowiem czynnością, nagłą, zaskakującą dla kredytobiorcy, nawet jeśli istnieją podstawy do podjęcia go zgodnie z treścią umowy. Jest ono bardzo dotkliwe dla kredytobiorcy dlatego skorzystanie z niego powinno nastąpić po wyczerpaniu środków mniej dotkliwych, odpowiednich wezwań. Nie ulega wątpliwości, że bank jako profesjonalista powinien prowadzić czynności upominawcze zgodnie z dyspozycją art. 75 c Prawa bankowego. Ratio legis tego przepisu polega na ułatwieniu kredytobiorcy spłaty kredytu w przypadku pojawienia się przejściowych trudności i uniknięcia najbardziej dotkliwego skutku w postaci wypowiedzenia umowy i postawienia całej należności w stan natychmiastowej wymagalności. Stwierdzenie skuteczności wypowiedzenia umowy jest koniecznym warunkiem postawienia całej niespłaconej kwoty kredytu w stan wymagalności. Wypowiedzenie umowy powinno być więc dokonane zgodnie z procedurą określoną w ustawie oraz sformułowane w sposób jednoznaczny, nie pozostawiający wątpliwości co do daty postawienia niespłaconego kredytu w stan wymagalności oraz kwoty wymagalnego zobowiązania.
