Wskutek wniesienia przez kredytobiorcę aportu w postaci zorganizowanego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55¹ k.c. do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie następuje automatyczne (z mocy prawa) przejęcie długów kredytowych kredytobiorcy przez spółkę. Należy bowiem odróżnić dwie instytucje: przekształcenie się jednoosobowej działalności gospodarczej  a wniesienie przedsiębiorstwa osoby fizycznej do spółki. Obie niosą ze sobą inne skutki prawne. W niniejszym artykule przedstawię instytucje wniesienia przedsiębiorstwa aportem do spółki.

Wniesienie przedsiębiorstwa osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą jako wkładu niepieniężnego do spółki prawa handlowego rodzi różnorakie skutki prawne, zarówno dla samego przedsiębiorstwa będącego przedmiotem aportu, spółki, do której ten aport jest wnoszony, jak też i dla osób trzecich, będących stronami stosunków prawnych tak spółki, jak i przedsiębiorstwa.

Przy zawarciu umowy zbycia przedsiębiorstwa – w rozumieniu art. 55¹ k.c. – zachowują aktualność ograniczenia lub wyłączenia dopuszczalności przeniesienia poszczególnych składników tego przedsiębiorstwa wynikające z przepisów ustawy, zastrzeżenia umownego lub właściwości zobowiązania. Wymaga podkreślenia, że nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa zobowiązania (długi) związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Pogląd ten jest powszechnie akceptowany tak w doktrynie, jak i w judykaturze.

Skoro doszło do zbycia przedsiębiorstwa (aport traktuje się jako zbycie przedsiębiorstwa), to konsekwencje tej czynności uregulowane są w art. 55 ⁴ k.c. Na mocy tego przepisu nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się jednak do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Wartość tę stanowi wyrażona w pieniądzu wartość wchodzących w skład przedsiębiorstwa składników niematerialnych i materialnych. Wartość ta powinna zostać oszacowana na podstawie wycen dokonanych na tę okoliczność, a trzeba dopuścić przy tym wycenę rynkową, za którą należy uznać cenę płaconą za przedsiębiorstwo. Tak więc odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa jest ograniczona.

Nabywca (spółka, do której wniesiono aport) przedsiębiorstwa odpowiada za zobowiązania solidarnie ze zbywcą, co oznacza, że mamy do czynienia z przystąpieniem nabywcy ex lege do długu zbywcy. Stroną stosunku zobowiązaniowego jest nadal zbywca, jednak od momentu nabycia przedsiębiorstwa za jego długi wynikające z tego stosunku odpowiada solidarnie nabywca przedsiębiorstwa. Regulacja ta ma na celu ochronę interesów kontrahentów przedsiębiorcy, dlatego odpowiedzialności nabywcy nie można wyłączyć ani ograniczyć bez zgody wierzyciela.

Nie można przyjmować, że nabywca przedsiębiorstwa nabywa bez zgody Banku długi i tylko on będzie za nie odpowiedzialny, bowiem byłoby to sprzeczne z fundamentalnymi zasadami odpowiedzialności regulowanymi przepisami prawa cywilnego. Zbycie przedsiębiorstwa polega na przeniesieniu jego aktywów, w związku z czym długi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej pozostają przy zbywcy. Odpowiada on za nie w sposób nieograniczony, chyba że wierzyciel wyrazi zgodę na zwalniające przejęcie długu przez nabywcę w trybie art. 519 KC. (zob. M. Pełczyński, Zbycie przedsiębiorstwa)

            Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 r. sygn. akt III CZP 45/08 przykładowe wyliczenie składników materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa wskazuje jednoznacznie, że przeniesienie przedsiębiorstwa obejmuje jedynie przejście aktywów, a przejęcie obciążeń i zobowiązań związanych z jego prowadzeniem wymaga zachowania rygorów wymaganych przez ustawę dla zmiany stron stosunku zobowiązaniowego. Sposoby dokonania przejęcia długu określa art. 519 § 2 k.c. Może ono nastąpić przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika lub umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela.

Nabywca nie wstępuje do stosunku zobowiązaniowego zbywcy i wierzyciela, staje się natomiast odpowiedzialny razem ze zbywcą za spełnienie świadczenia zbywcy. Nabywca z mocy ustawy staje się dłużnikiem solidarnym, nie następują jednocześnie zmiany podmiotowe w stosunku zobowiązaniowym zbywcy i wierzyciela. Tym samym po stronie zbywcy istnieje dług i odpowiedzialność, natomiast po stronie nabywcy wyłącznie odpowiedzialność.

 Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

            Sąd Najwyższy w powoływanej wyżej uchwale potwierdził, iż poza zakresem pojęcia przedsiębiorstwa pozostają zobowiązania i obciążania związane z jego prowadzeniem. Przedmiotem czynności zbycia przedsiębiorstwa w formie m.in. aportu do spółki, nie są długi i zobowiązania, a tylko i wyłącznie za zgodą wierzyciela w miejsce dotychczasowego dłużnika może wstąpić inny podmiot- nabywca  przedsiębiorstwa.

Zgodnie z ww. regulacją, zbywca i nabywca odpowiadają solidarnie za zaciągnięty dług, w tym z umów kredytowych.

W sytuacji, gdy w treści aktu notarialnego zawarto, że intencją zbywcy i nabywcy jest to, aby spółka przejęła dług (a nie przystąpiła do długu), Bank musi wyrazić jednoznaczną zgodę na taką czynność. Strony nabycia przedsiębiorstwa nie mogą samodzielnie zadecydować o przejęciu długu.

Od decyzji Banku zależy czy zgodzi się na przejęcie długu przez spółkę czy też nie. W przypadku braku zgody odpowiedzialność obu podmiotów będzie na zasadach wyżej przedstawionych.

W przypadku zgody Banku na przejęcie długu należy pamiętać, że zobowiązania zaciągnięte przez kredytobiorcę nie przechodzą automatycznie na nabywcę, a w celu przejęcia długu przez Spółkę, niezbędne jest zawarcie umowy przejęcia długów kredytowych. Postanowienia takiej umowy przejęcia długów mogą być zawarte w treści aneksów do zawartych umów kredytowych lub w odrębnej umowie przejęcia długu.

            W treści aneksu do umowy kredytowej należy wskazać, iż nabywca na mocy umowy przejęcia długów kredytowych wstępuje na mocy oświadczenia zawartego w aneksie do stosunku zobowiązaniowego zbywcy i wierzyciela, w tym wchodzi we wszystkie prawa i obowiązki dotychczasowego kredytobiorcy oraz zobowiązania (długi) dotychczasowego kredytobiorcy jako strony danej zawartej z Bankiem umowy kredytowej.