Wierzytelności banku, co do zasady, nie wchodzą do układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym, ponieważ często są zabezpieczone rzeczowo np. hipoteką czy zastawem. Układem nie są objęte wierzytelności zabezpieczone wspomnianą hipoteką i zastawem (zwykłym, rejestrowym, skarbowym) w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem (art. 151 ust. 2 Prawa Restrukturyzacyjnego) lub w sytuacji wygaśnięcia zabezpieczenia w toku postępowania. Jak wspomniano, wierzytelność nie jest objęta układem w części, w jakiej zabezpieczona wierzytelność ma pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia. Część wierzytelności, która nie zostanie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia, jest objęta układem z mocy prawa. Należy podkreślić, że układ nie obejmuje wierzytelności zabezpieczonych przez indos powierniczy lub blokadę środków na rachunku bankowym, bo są to instrumenty powierniczego zabezpieczenia wierzytelności. (Stanisław Gurgul, komentarz Prawo Restrukturyzacyjne 2018, wyd. 2)
Zgodę na objęcie układem, zgodnie z art. 151 ust. 2 Prawa Restrukturyzacyjnego, wyraża się w sposób bezwarunkowy, a więc nie jest możliwe uzależnienie jej od konkretnej postaci propozycji układowych ani jakichkolwiek przyszłych czynników. Ponadto, każdy z wierzycieli powinien wyrazić zgodę w sposób wyraźny, co wynika z faktu, iż zgody nie można domniemywać. Może ona zostać wyrażona przez wierzyciela osobiście lub poprzez działanie za pośrednictwem przedstawiciela lub pełnomocnika. Co ważne, zgody nie można odwołać. W doktrynie wskazuje się, że osoba wyrażająca zgodę musi być świadoma nieodwołalności swojego oświadczenia. Wśród środków służących ochronie interesów wierzyciela wymienić można: głosowanie przeciwko układowi, wniesienie zastrzeżeń oraz możliwość powołania się na nieważność tego oświadczenia z przyczyn określonych w przepisach art. 58 oraz 82–87 Kodeksu cywilnego. Jak stanowi art. 165 ust. 2 Prawa Restrukturyzacyjnego, ich pozytywne rozpatrzenie przez sąd może skutkować odmową zatwierdzenia układu z uwagi na rażące pokrzywdzenie wyrażającego zgodę. Nie jest natomiast dopuszczalne odrębne postępowanie procesowe, w którym wierzyciel już po prawomocnym zatwierdzeniu owego układu mógłby kwestionować skuteczność swego oświadczenia woli. (Stanisław Gurgul, komentarz Prawo Restrukturyzacyjne 2018, wyd. 2). Istotną kwestią jest to, że w przypadku przystąpienia do układu, Bank musi najpierw doprowadzić do uchylenia układu w całości, co może być procedurą długotrwałą (zwłaszcza jeżeli dłużnik będzie przedłużał postępowanie).
Kwestia wymogu istnienia bezwarunkowej i nieodwołalnej zgody może być problematyczna w sytuacji, w której zgoda udzielana przez wierzyciela wymaga – na mocy odrębnych regulacji – odrębnego zatwierdzenia. Zagadnienie to może się pojawić między innymi w kontekście art. 17 Kodeksu spółek handlowych i zgody organu nadzorczego lub zgromadzenia na czynność zarządu spółki kapitałowej. Wobec tego należy przyjąć, że taka zgoda musi istnieć przed przystąpieniem do głosowania i nie jest dopuszczalne potwierdzenie dokonane w trybie art. 17 § 2 Kodeksu spółek handlowych, ponieważ byłaby to sytuacja podobna do zgody warunkowej. Warto jednak zwrócić uwagę, że o ile niedopuszczalne jest potwierdzenie, o tyle możliwe jest skorzystanie z konstrukcji ugody lub odnowienia. W przypadku występowania w oświadczeniu woli wierzyciela warunku lub zastrzeżenia możliwości odwołania zgody należy przyjąć, iż obecność warunku zawieszającego będzie skutkowała nieważnością, a warunek rozwiązujący będzie uznany za niezastrzeżony.
W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na przepis art. 181 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, który stanowi, że jeżeli dłużnik przedstawił wierzycielowi, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, propozycje układowe przewidujące pełne zaspokojenie, w terminie określonym w układzie, jego wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia, nawet jeżeli umowa ta została skutecznie rozwiązana lub wygasła, albo przewidujące zaspokojenie wierzyciela w stopniu nie niższym od tego, jakiego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia, do objęcia wierzytelności układem częściowym nie jest konieczna zgoda takiego wierzyciela.
2. Do wierzytelności zabezpieczonych przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio.
Przytoczony przepis Prawa Restrukturyzacyjnego wprowadza wyjątek od zasady, że objęcie układem wierzytelności zabezpieczonej wymaga zgody wierzyciela rzeczowego posiadającego zabezpieczenie. Istnieją dwie sytuacje, w których do objęcia wierzytelności układem nie jest konieczna zgoda wierzyciela, a więc jest on przymuszony do układu częściowego. Pierwsza sytuacja zaistnieje, jeżeli dłużnik przedstawił wierzycielowi, którego wierzytelności są zabezpieczone rzeczowo, propozycje układowe przewidujące pełne zaspokojenie jego wierzytelności na zasadach przewidzianych w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia, nawet jeżeli umowa ta została skutecznie rozwiązana lub wygasła. Drugi przypadek dotyczy natomiast sytuacji, gdy dłużnik przedstawił wierzycielowi propozycje układowe przewidujące zaspokojenie wierzyciela w stopniu porównywalnym z tym, jakiego mógł się spodziewać w razie dochodzenia należności z przedmiotu zabezpieczenia. (Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz 2019, wyd. 2 dr hab. Rafał Adamus)
Jak wspomniano na początku, co do zasady wierzytelności banku nie wchodzą do układu albowiem często są zabezpieczone rzeczową np. hipoteką czy zastawem. Mimo tego, w każdym wypadku wierzyciel może wyrazić zgodę na objęcie układem. Zakres układu może ulec rozszerzeniu z woli samych wierzycieli. Jest to spowodowane tym, że Prawo Restrukturyzacyjne przewiduje sytuacje, w których przepisy wspomnianej ustawy nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego i mogą zostać wyłączone mocą oświadczenia woli zainteresowanego. Taka możliwość została wprowadzona dla dwóch kategorii wierzycieli: pracowników oraz wierzycieli korzystających z różnych form zabezpieczenia rzeczowego. Jeśli chodzi zaś o formę wyrażenia zgody, Prawo restrukturyzacyjne nie określa wprost wymogów w tym zakresie. Jednak ze względu na to, że przepis art. 151 ust. 2 zd. 3 Prawa Restrukturyzacyjnego wprowadza możliwość wyrażenia zgody ustnie do treści protokołu oraz z uwagi na obowiązek spełnienia przesłanek bezwarunkowości i nieodwołalności, należy przyjąć wymóg formy pisemnej ad probationem. Oddanie głosu może nastąpić pisemnie, ustnie do protokołu, za pomocą elektronicznych środków komunikacji, bądź w inny sposób, gdy tak postanowi sędzia-komisarz. (Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Tom 6 pod red. dr hab. A. Hrycaj, prof. dr hab. A. Jakubecki, prof. dr hab. A. Witosz).
