Nierzadko zdarza się sytuacja, że krótko po śmierci współposiadacza rachunku wspólnego w Banku zjawia się drugi ze współposiadaczy rachunku i składa dyspozycje wypłaty wszystkich środków znajdujących się na rachunku. Czy współposiadacz rachunku ma do tego prawo? Jak powinien zachować się Bank w tej sytuacji?

1. Dyspozycja współposiadacza rachunku o wypłacie środków pieniężnych

Zgodnie z art. 51a Prawa bankowego, w przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla osób fizycznych, o ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku w pełnym zakresie, jak również może w każdym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadacz. Bank na prawo wypłacić wszystkie środki zgromadzone na rachunku jednemu ze współposiadaczy, zgodnie z zasadą solidarności.

Nieuregulowaną przepisami prawa kwestią pozostała śmierć jednego z posiadaczy rachunku wspólnego. Umowa (regulamin) rachunku bankowego może zawierać więc postanowienia zarówno o rozwiązaniu takiej umowy w stosunku do pozostałych posiadaczy, jak również o dalszym prowadzeniu tego rachunku przez bank.

W doktrynie dominuje pogląd, iż niedopuszczalne są natomiast zapisy umowne uzależniające wypłacenie środków ze wspólnego rachunku bankowego od przeprowadzenia postępowania w przedmiocie nabycia spadku (por. Prawo bankowe red. Gronkiewicz-Waltz 2013, D. Rogoń, w: F. Zoll, Prawo bankowe, t. 1, s. 430, ).

Trafnie również wskazuje Leszek Mazur w Umowa rachunku bankowego. Komentarz 2007, iż „niedopuszczalny i niecelowy byłby umowny zapis o tym, iż w razie śmierci współposiadacza, rachunek byłby blokowany do czasu przedstawienia bankowi postanowień sądowych o stwierdzeniu nabycia praw do spadku oraz o dziale spadku. Bank nie powinien bowiem przeprowadzać swoistego działu spadku, co zresztą najczęściej byłoby w ogóle niemożliwe do przeprowadzenia. Tym samym również taka blokada rachunku nie powinna mieć miejsca wówczas, gdy umowa wspólnego rachunku bankowego nie zawiera postanowień co do bytu rachunku po śmierci jednego z jego współposiadaczy.” (zob. także dr Grzegorz Sikorski, Komentarz do Prawa bankowego wyd. 2015).

Powyższe oznacza, że w przypadku śmierci jednego z współposiadaczy rachunku wspólnego, w razie braku szczegółowych uregulowań w tym zakresie w umowie lub regulaminie prowadzenia rachunku wspólnego, drugi współwłaściciel może nadal korzystać z konta – na dotychczasowych zasadach tzn. może np. samodzielnie dysponować środkami zgromadzonymi na rachunku (konto nadal będzie prowadzone jako rachunek wspólny).

2. Roszczenie spadkobierców

Jedynie na marginesie warto wspomnieć, że spadkobiercy zmarłego współwłaściciela, mogą swoje roszczenia kierować wyłącznie do posiadacza pozostałego przy życiu. Spadkobiercy, którzy uzyskali  potwierdzenie swoich uprawnień (postanowienie o stwierdzeniu nabyciu spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia), wstępują w prawa i obowiązki zmarłego współwłaściciela (art. 922 § 1 k.c.).

Jedynie od momentu kiedy spadkobiercy uzyskają z sądu postanowienie o zabezpieczeniu wypłat z rachunku bankowego, żyjący współwłaściciel nie może już swobodnie dysponować wszystkimi środkami zgromadzonymi na koncie. Jeżeli takiego postanowienia nie ma, Bank ma obowiązek realizować zlecenia drugiego współposiadacza, nawet jeżeli dotyczyłyby wypłaty na jego rzecz wszystkich środków z rachunku.

Powyższe zasady mają zastosowanie do rachunku wspólnego czy to małżeństwa czy też innych osób.  Bank ma obowiązek na żądanie drugiego współposiadacza rachunku (małżonka czy też nie) wypłacić pełną kwotę znajdująca się na rachunku, także w przypadku śmierci drugiego ze współposiadaczy.