Polecenie przelewu należy do jednej z postaci rozliczeń pieniężnych o charakterze bezgotówkowym, która przeprowadzana jest za pośrednictwem banków. W przypadku gdy dłużnik i wierzyciel (beneficjent przelewu) mają rachunki w różnych bankach, do rozliczenia polecenia przelewu dochodzi w cyklu rozliczeniowym. Kwestia odpowiedzialności banków pośredniczących w rozliczeniu jest przedmiotem regulacji dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 roku w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego oraz przepisów Ustawy o usługach płatniczych z 19 sierpnia 2011 roku. Wspomniane akty prawne, które wprowadzają zasady szybkości przelewów i automatyzmu sprawdzania unikatowego numeru rachunku identyfikującego beneficjenta przelewu, w znaczny sposób wpłynęły na ocenę zasad wykonywania tego typu zobowiązań przez bank.

Jak stanowi Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 września 2019 r. I ACa 84/19, bank nie musi porównywać wpisanych danych adresata przelewu z tym, kto jest posiadaczem rachunku. Natomiast zgodnie z art. 64 ust. 1 Prawa bankowego, jeżeli polecenie przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego złożone przez posiadacza rachunku bankowego jest wykonywane przez kilka banków, każdy z tych banków ponosi wraz z pozostałymi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia. Aktualne orzecznictwo wskazuje jednak, że wykładnia art. 64 ust. 1 Prawa bankowego w świetle postanowień dyrektywy 2007/64/WE prowadzi do wniosku, że wykonanie polecenia rozliczenia pieniężnego na numer rachunku bankowego wskazany w dyspozycji przelewu stanowi prawidłowe wykonanie polecenia i tym samym nie może być podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej banków uczestniczących w dokonywaniu rozliczenia (Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 lutego 2015 roku w sprawie VI ACa 546/14). Wspomniany przepis nie stanowi więc źródła dodatkowego obowiązku sprawdzenia zgodności numeru rachunku beneficjenta przelewu z jego nazwą, wskazaną w poleceniu przelewu.

Niezależnie od tego, jaka zasada odpowiedzialności zostanie przyjęta w świetle tego przepisu (zasada winy, ryzyka, odpowiedzialność gwarancyjna), nie wyraża on obowiązków banków uczestniczących w procesie rozliczeniowym, a więc nie stanowi o tym, jakie zachowanie stanowi niewykonanie lub nienależyte wykonanie polecenia. Również ogólna zasada zawarta w art. 355 § 1 Kodeksu cywilnego, nakazująca zachowanie należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania, zaś w wypadku profesjonalistów staranności wymaganej przy uwzględnieniu zawodowego charakteru ich działalności (art. 355 § 2 Kodeksu cywilnego) nie może być uznana za źródło dodatkowego obowiązku weryfikacji numeru rachunku bankowego pod kątem jego zgodności z osobą beneficjenta przelewu. Jest to spowodowane tym, że co do zasady weryfikacja danych odbywa się automatycznie, jest przeprowadzana przez system, a nie przez pracownika banku. Jak wynika również z art. 74 ust. 1 dyrektywy zlecenie płatnicze wykonywane zgodnie z unikatowym identyfikatorem uważa się za wykonane prawidłowo w odniesieniu do odbiorcy określonego w unikatowym identyfikatorze.

Analiza postanowień Ustawy o usługach płatniczych, która adaptuje postanowienia dyrektywy 2007/64/WE także pokazuje, że obowiązek wspomnianej weryfikacji nie został wprowadzony. Ponadto dyrektywa zastrzega, że obowiązek badania spójności unikatowego identyfikatora może być nałożony na bank wyłącznie wówczas, gdy dokonanie takiego sprawdzenia jest możliwe z technicznego punktu widzenia i nie wymaga wprowadzania zmian ręcznie. Jednak sprawdzenie zgodności numeru rachunku bankowego z danymi osobowymi jego odbiorcy jest w wypadku banku przyjmującego zlecenie, gdy rachunek odbiorcy znajduje się w innym banku technicznie niemożliwe, zaś w wypadku banku, w którym znajduje się rachunek odbiorcy, technicznie utrudnione, wymagające ręcznego sprawdzenia tych danych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że realizacja bankowych rozliczeń pieniężnych jest procesem masowym i wystandaryzowanym, który odbywa się w dużym stopniu w sposób automatyczny. Nałożenie na bank takiego obowiązku niweczyłoby cele ustawodawstwa europejskiego, do których zalicza się m.in. harmonizację i standaryzację, a przez to zwiększenie wydajności systemów płatności i przyspieszenie ich wykonywania.

W świetle powyższych rozważań nie można również uznać, że ogólna zasada wykonywania zobowiązań w sposób zapewniający zaspokojenie słusznego interesu wierzyciela (art. 354 Kodeksu cywilnego) nakłada na bank obowiązek weryfikacji zgodności numeru rachunku bankowego z danymi osobowymi jego odbiorcy. Polecenie przelewu polega bowiem na obciążeniu rachunku dłużnika określoną kwotą i uznaniu tą kwotą rachunku wierzyciela wskazanego w dyspozycji dłużnika (art. 63c Prawa bankowego). Realizacja wynikającego stąd obowiązku uznania określoną kwotą wskazanego rachunku bankowego stanowi o wykonaniu zobowiązania zgodnie z jego treścią i realizuje jego cel społeczno–gospodarczy. To, czy dana transakcja dokonana przez bank na wskazany przez zleceniodawcę rachunek faktycznie skutkowała przelaniem określonej wierzytelności na rachunek bankowy beneficjenta nie jest objęte treścią ani celem zobowiązania pomiędzy powodami wydającymi polecenie przelewu, a bankiem, który to polecenie wykonuje.

Źródła dodatkowego obowiązku weryfikacji numeru bankowego pod kątem jego zgodności z osobą beneficjenta nie stanowi ponadto przywołany uprzednio przepis art. 355 KC. Zgodnie z tym przepisem dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Wykonując polecenie przelewu bank beneficjenta dysponuje unikatowym numerem rachunku bankowego odbiorcy, który identyfikuje beneficjenta. Z kolei względy techniczne polegające na automatycznym odrzuceniu polecenia przelewu jedynie z błędnie podanymi numerami rachunków, nie pozwalają bankowi na weryfikację danych osobowych. Należy zaznaczyć, że weryfikacja odbywa się automatycznie, jest przeprowadzana przez system, stąd dla ochrony stron wprowadzono skomplikowany system numeryczny umożliwiający przypisanie każdemu rachunkowi unikatowego numeru.

Biorąc pod uwagę powyższe, wymaganie od banku weryfikacji danych osobowych na poleceniu przelewu, przy obowiązującym systemie informatycznym opartym jedynie na porównywaniu unikatowych numerów rachunków, oznaczałoby żądanie od pozwanego staranności nadzwyczajnej, co nie wynika z żadnych przepisów prawa a tym samym bank nie odpowiada w tego typu sytuacjach.